Konferencja historyczna: Ekspatriacja żeńskich wspólnot zakonnych z Kresów Wschodnich – pamięć, badania, świadectwo.

W Centrum Dialogu im. św. Jana Pawła II w Toruniu, przy Wyższym Seminarium Duchownym, 28 października 2025 roku odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Ekspatriacja żeńskich wspólnot zakonnych z terenów wschodnich Kresów II Rzeczypospolitej Polskiej”. Wydarzenie zgromadziło grono sióstr zakonnych, historyków, duchownych i osób zainteresowanych tematyką powojennych losów zgromadzeń żeńskich.

Obrady poprzedziła uroczysta liturgia, której przewodniczył bp Arkadiusz Okroj, ordynariusz diecezji toruńskiej. W homilii podkreślił, że życie sióstr zakonnych jest nieustannie ważnym świadectwem wiary i wierności Chrystusowi, szczególnie w kontekście trudnych doświadczeń ekspatriacji.

Podczas konferencji prelegentki siostry zakonne różnych zgromadzeń przedstawiły wyniki swoich badań nad losami wspólnot, które po 1945 roku musiały opuścić Kresy i na nowo odnaleźć swoje miejsce w realiach powojennej Polski. Wśród nich prelekcje na temat Ekspatriacji Sióstr Służebnic NPM wygłosiła s. Irena Anna Drozd, dyrektorka EDPS.

– „To bardzo ważny temat. Dla mnie osobiście niezwykle istotne jest, że mogę uczestniczyć w pracach Komisji Historycznej i reprezentować wspólnoty zakonne Kościoła greckokatolickiego, które również został głęboko doświadczone represjami i prześladowaniami” – podkreśla s. dr Irena Drozd, dyrektor Ekumenicznego Domu w Prałkowcach.

– „Zgromadzenie Sióstr Służebnic NPM – dodaje s. Irena - utraciło bezpowrotnie wiele miejsc i domów, w których realizowany był charyzmat służby. Te badania ukazują nie tylko straty, ale i ogrom pracy, jaki został włożony przez siostry w odbudowę wspólnot po 1945 roku. Analiza źródeł dowodzi, że ekspatriacja nie była wyłącznie problemem politycznym czy administracyjnym, lecz głęboko egzystencjalnym doświadczeniem. Służebnice utraciły instytucjonalne zaplecze, po likwidacji struktur kościelnych i bezpośredni kontakt z przełożonymi. W obliczu likwidacji Kościoła unickiego oraz brutalnych deportacji i przesiedleń w ramach akcji „Wisła”, nasze wspólnoty zostały zmuszone do redefinicji swojej tożsamości w warunkach konspiracji, represji i marginalizacji. W oparciu o materiały źródłowe przeanalizowałam świadectwa sióstr, które nie tylko przetrwały, ale znalazły w sobie siłę i determinację, by na nowo odrodzić Zgromadzenie w Polsce i kontynuować jego misję wśród wiernych Kościoła greckokatolickiego.”

„Jako współautorka publikacji, miałam możliwość przedstawienia chociaż fragmentu analizy badanej problematyki, ze szczególnym uwzględnieniem Zgromadzenia Sióstr Służebnic NPM, która nadal wymaga dopracowania. Publikacja stanowi namacalny efekt wspólnej pracy, trudu badawczego i duchowej troski o pamięć, będąc jednocześnie formą wdzięczności wobec sióstr, które z oddaniem służyły Bogu i ludziom mimo przeciwności losu. Dodam, iż było dla mnie niespodzianką, iż na okładce publikacji znalazła się fotografia naszej wspólnoty Sióstr Służebnic NPM w Krystynopolu z 1942 roku – symboliczny obraz wierności, trwania i pamięci.” – s. Irena Drozd

Dziękujemy za współpracę w organizacji konferencji pracownikom Centrum Badania Historii "Solidarności" i Oporu Społecznego w PRL na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu dla prof. Wojciecha Polaka, ks dr Michała Damazyn i prof. UMK Sylwii Galij-Skarbińskiej oraz członkiniom Instytutu Miłosierdzia Bożego (żeńska, świecka wspólnota życia konsekrowanego działająca obecnie na prawie diecezji toruńskiej, założona przez bł. ks. M. Sopoćkę i prof. Ludmiłę Roszko, której pamięci dedykowana jest tak konferencja).

Ukazała się również drukiem publikacja, stanowiąca efekt tej konferencji – praca zbiorowa opracowana przez Siostry należące do Komisji Historycznej Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych. Ogólnopolskie Konferencje Historyków Zakonnych to nie tylko naukowe spotkania, ale także przestrzeń dialogu, wzajemnego ubogacania się wiedzą i inspirowania do dalszej pracy badawczej. To spotkania, które łączą duchowość, historię i misję – przypominając, że wierność, poświęcenie i modlitwa sióstr stanowiły fundament odradzającego się życia zakonnego w powojennej Polsce. Konferencja w Toruniu była więc nie tylko wydarzeniem naukowym, lecz także gestem pamięci i duchowego dziedzictwa – świadectwem, że historia wspólnot zakonnych wciąż żyje w sercach i badaniach tych, którzy pragną ją zachować dla przyszłych pokoleń.

Konferencja została zorganizowana przez:

Centrum Badania Historii „Solidarności” i Oporu Społecznego w PRL na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu,

Komisję Historyczną Konsulty Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce, i Instytut Miłosierdzia Bożego.

Następnego dnia s. Jadwiga Kupczewska, s. Agnieszka Skrzypek i s. Irena Drozd wystąpiły w TV TRWAM i Radiu Maryja, gdzie przedstawiły prace komisji historycznej.